«Δανειστές» του Αύγουστου Στρίντμπεργκ στο θέατρο «Εκάτη»

    Από τον κριτικό και θεατρολόγο Κωνσταντίνο Μπούρα

Η κατάχρηση εξουσίας στις σχέσεις των ανθρώπων, ειδικά εκείνων που μας αγαπούν και μας έχουν αδυναμία, καθιστά δύσκολη – αν όχι ανέφικτη – τη στενή συζυγική συνύπαρξη ανήσυχων ατόμων. Κι ακόμα δυσκολότερα γίνονται τα πράγματα όταν ο ένας από τους δύο ή και οι δύο είναι καλλιτέχνης ή λογοτέχνης. Εκεί το άθλημα απαιτεί υψηλές επιδόσεις κατανόησης του άλλου, συμπάθειας, ειλικρινούς φιλίας κι αλληλοεκτίμησης προκειμένου να μην βυθιστεί ο Τιτανικός του ιερού δεσμού που συνάπτεται συν τω χρόνω μεταξύ ψυχών και σωμάτων τών συνυπαρχόντων. Ο Αύγουστος Στρίντμπεργκ ειδικεύτηκε (για τους δικούς του ψυχαναλυτικούς λόγους) με το μίσος που ολοένα και βαθαίνει ανάμεσα σε συζύγους που τους χωρίζουν κοινωνικές διαφορές ή φιλοδοξίες, αλαζονείες κι έλλειψη μετριοπάθειας. Ο «Πατέρας» είναι ένα μεγαλειώδες έργο, μνημείο αγεφύρωτων συγκρούσεων στα πλαίσια της κυτταρικής οικογένειας και δυσαναπλήρωτων χασμάτων στις ψυχές των ατόμων. Η συλλογική ανθρώπινη ψυχή εν τούτοις πάσχει σε κάθε επιμέρους πληγή που δέχεται στον κορμό της, ακριβώς όπως ένα δέντρο γνωρίζει πολύ καλά τον πόνο και τη δυσφορία κάθε φύλλου του.

Στους «Δανειστές» ένας πρώην κι ένας νυν σύζυγος αναμετρούνται με το διαβολικό θηλυκό, που ξέρει μόνο να παίρνει και να βαμπιρίζει πάνω στους άλλους, δεν στερείται όμως αισθημάτων και στοργής για τα ταλαίπωρα αρσενικά που απομυζά. Εδώ φαίνεται ξεκάθαρα ο μισογυνισμός του Στρίντμπεργκ και η βαθιά του αποστροφή για το γυναικείο σώμα που το παραλληλίζει με το πρησμένο κορμί ενός αφύσικου εφήβου αγοριού.

Η Βαλεντίνη Λουρμπά έστησε στο ιδιαίτερα ποιητικό θέατρο «Εκάτη» επί της οδού Εκάτης (λίγο πιο πάνω από την πλατεία Κυψέλης) μια ιδιαίτερα λιτή, ατμοσφαιρική, υποβλητική παράσταση ουσίας, όπου αναδείχτηκαν (σε χαμηλούς τόνους) όλα τα επίπεδα του ερεβώδους κειμένου των «Δανειστών» του σκανδιναβού Ευριπίδη που λάμπρυνε με το μαύρο του φως την δραματουργία του εικοστού αιώνα. Το μίσος ως αρνητικό της αγάπης. Η εχθρότητα ως αντικατοπτρισμός της φιλότητας. Ο έρωτας ως αντίδοτο και προθάλαμος του θανάτου. Η ανημπόρια του απομυζημένου συζύγου εκφράστηκε με απόλυτα αισθητικά πλαστικό τρόπο από τον εξαίρετο ηθοποιό Παναγιώτη Κατσίκη. Μετρημένος και συνεπής στις ψυχικές διακυμάνσεις τού ρόλου τού πρώην συζύγου που ζητάει πίσω τα ρέστα του, ο Γιάννης Πάρτογλου υποδύθηκε το Κακό σε όλες του τις εκφάνσεις της λεκτικής και ψυχολογικής βίας. Η Φίλια Δελαγραμμάτικα ισορρόπησε επιτυχώς μεταξύ του διαβολικού θηλυκού, της ερωτιάρας γυναίκας και της συμπονετικής συζύγου. Η ζυγαριά δεν έκλινε ούτε στιγμή προς την πλευρά της απάνθρωπης απονιάς κι αυτό έσωσε το δραματικό πρόσωπο τής δευτεροπαντρεμένης συγγραφέως από την αντιπάθεια του θεατή, δίνοντάς του το έναυσμα ακόμα και να ταυτιστεί στανισλαβσκικά μαζί της. Εύγε σε όλους. Η μετάφραση ήταν της έμπειρης στα στριντμπεργκικά κείμενα Μαργαρίτας Μέλμπεργκ. Μέσα στην αχλύ τού σκανδιναβικού εσωτερικού τοπίου οι φωτογραφίες του Κοσμά Πανωρίδη.

Οδός Πανός, τχ. 156 Κωνσταντίνος Μπούρας